فوتبال و ضایعات مغزی

فیفا اخیراً تحقیقات جامعی را در مورد سر و ضایعات مغزی و نیز ارتباط آن با فوتبال و سلامت بازیکنان انجام داده است. دانستن این موضوع برای فوتبالیست ها و به ویژه بازیکنان سرزن یا به قولی « سرطلایی » بسیار مهم است...
تیم کمیته پزشکی فیفا F-MARC متشکل ازپروفسور یری ووراک ، پروفسور تونی گراف با ومن و دکتر آسترید جونگ از کلینیک شولتس در زوریخ با همکاری پروفسور دکتر کارن جانستون جراح مغز و اعصاب و استاد دانشگاه " مک گیل " مونترآل ( کانادا)
فیفا اخیراً تحقیقات جامعی را در مورد سر و ضایعات مغزی و نیز ارتباط آن با فوتبال و سلامت بازیکنان انجام داده است. دانستن این موضوع برای فوتبالیست ها و به ویژه بازیکنان سرزن یا به قولی « سرطلایی » بسیار مهم است. عدم رعایت اصول سرزنی که مطمئناً در آینده و در مبحث جداگانه ای به آن خواهیم پرداخت به مرور باعث آسیب دیدگی و تخریب بافت سربرال یا مغزی می شود . این مسئله موجبات نگرانی مسئولان فیفا را برانگیخته است. این تحقیق از سال ۹۸ و در جام جهانی مردان شروع شده و در طول تحقیقات ، هر دو طیف بازیکنان زن و مرد در گروه های مختلف سنی مورد بررسی قرار گرفتند. در روند این بررسی ها حدوداً ۱۰۱۵۵ ساعت بازی مربوط به ۳۹۸ مسابقه مختلف مد نظر قرار گرفته است .
اولین اطلاعات آماری ارقامی در این مورد در اولین کنفرانس بین المللی آسیب دیدگی در ورزش که در شهر وین اتریش در نوامبر ۲۰۰۱ برگزار گردید ارائه شد .
این سمینار با همکاری فیفا ، IOC ) کمیته بین المللی المپیک ) و IIHF ) فدراسیون بین المللی هاکی روی یخ ) انجام شد . بر طبق نتایج اعلام شده کمترین مصدومیت در رقابت ها مربوط به جام جهانی زنان ۱۹۹۹ با ۳۹ مصدومیت در هر ۱۰۰۰ ساعت بازی بوده است. این در حالی است که بیشترین رقم مربوط به جام جهانی جوانان ۲۰۰۱ ( ۱۴۳ مورد ) و جام جهانی فوتسال ۲۰۰۰ ( ۱۹۰ مورد ) بوده است.
مصدومیت های مربوط به سر در تمام مسابقات مذکور ( ۱۲۷ مورد ) در حدود ۱۵ درصد کل مصدومیتها بوده است و در کل این تعداد ، ۱۴ مورد اعلام شد که مطابق با ۴/ ۱ درصد در هر ۱۰۰۰ ساعت بازی بوده است. آنچه در این میان جای بحث دارد این است که این مصدومیت غالباً در برخورد سر با بازیکن دیگر اتفاق افتاده و به خاطر هد زدن به توپ نبوده است. این نگرانی ها وقتی بیشتر شد که نتیجه چنین برخوردهایی را تخریب مسلم بافت مغزی دانستند. خوشبختانه تعداد چنین مصدومیت هایی زیاد نیست و معمولاً پس از برخورد شدید سرِ دو بازیکن یا آرنج به سر اتفاق می افتد و باعث آسیب دیدگی بافت سطحی و جداره مغز می شود.
معمولترین آسیب دیدگی های مغزی نتیجه برخوردهای شدید است و درصد آسیب این به قولی تصادم ها در ورزش ( CISG) بستگی به محل برخورد دارد. به طور کلی ازاصلی ترین مشکلات به وجود آمده پس از آسیب دیدگی مغز می توان به از دست دادن حافظه یا امنزیا ( Amnesia) اشاره کرد و اثرات این عارضه می تواند شدت و وخامت آسیب دیدگی را تعیین کند.

● آثار و علائم برخورد شدید

هر یک از علائمی که در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد می تواند تأیید کننده برخورد و آسیب دیدگی مغزی باشد و پزشک یا مربی در این هنگام باید یک سری تمهیدات ابتدایی را انجام دهد. توجه داشته باشید در این حالت امکان دارد بازیکن ، هوشیاری خود را حفظ کرده باشد .

● مسائل تعیین کننده

عدم آگاهی از اتفاق ، رقیب ، نتیجه ی بازی ، زمان ، روز و مکان ، گیجی ، از دست دادن حافظه واز دست دادن هوشیاری.

● نشانه های واضح وتیپیک Typical Symptoms

سردرد، سرگیجه، تهوع ، لرزش ، عدم تعادل ، سیاهی رفتن چشم، خیره شدن چشم یا گیجی ، به یاد نیاوردن یا نشناختن ، احساس برق زدگی چشم ، صدا کردن گوشها و دو بینی . سایر علایم مثل خواب آلودگی ، خواب سنگین، احساس کندی و خستگی مفرط نشان بروز آسیب های مغزی و یا مشکلاتی است که حل نشده است.

● علائم فیزیکی Physical signs

این علائم ممکن است در حین معاینه بازیکن مشخص شود. از دست دادن هوشیاری ، آسیب دیدگی بافت محل ضربه خورده ، تشنج شدید ، حمله ناگهانی مغزی ، راه رفتن غیر طبیعی ، اختلال و بی تعادلی بدون حرکت اعضای بدن ، از دست دادن تعادل ، تأخیر بسیار در پاسخ به سؤالات یا تعقیب مسائل ، ترسو بودن ، عدم توانایی تمرکز ، بروز رفتار غیر مناسب و غیر طبیعی و بالاخره کاهش مشخص توانایی بازی.
پزشک یا مسئول امور پزشکی تیم باید با تستهای مختلف شناسایی و تشخیص آسیب دیدگی مغز بازیکنان در شرایط اضطراری آشنا باشد . از جمله اینها باید به تست های نروفیزیولوژیک اشاره کرد. ( به عنوان مثال تست های عملکرد حافظه و تمرکز ) . البته آزمایش های سریع و کوتاه توصیه شده نمی تواند اهمیت و اطمینان تست های نروفیزیولوژیک را داشته باشد.
آزمایش های نروفیزیولوژیک یکی از اصلی ترین مراحل ارزیابی بروز آسیب دیدگی است که در تشخیص و انجام کمکهای لازم در بازیکن بسیار مؤثر است. برای بالا بردن کیفیت و نتیجه گیری از این تستها ، ابتدا باید یک تست پایه انجام شود. ( تفاوت قدرت و توانایی یک بازیکن آماده در قبل و بعد از چنین آسیب دیدگی هایی کامل مشخص می شود. )
عکسبرداری بافتهای مغزی – عصبی مثل MRI و CT اسکن در چنین مواردی کاملاً تعیین کننده است و مورد توجه قرار می گیرد. دیگر روش تشخیص بررسی و آنالیز بیوشیمی سرمهایی مثل SIOOB پس از آسیب مغزی مهم است. مطالعات ژنتیک نیز در تشخیص ضربه مغزی قابل استفاده است.

● بازی با تردید ممنوع !

هنوز در مورد این که چه زمانی بازیکن به طور کامل از آسیب مغزی بهبود یافته و می تواند به میدان بازگردد راهکارهای تشخیصی یا دستورهای مشخصی منتشر نشده ، اما پزشک تیم باید شخصاً مواردی را که بر طبق آن نباید به بازیکن اجازه حضور در بازی یا تمرینات را بدهد مدنظر داشته باشد. با این همه ، اگر یک بازیکن هر یک از نشانه ها یا علایم آسیب یا ضربه مغزی را نشان داد، موارد زیر لازم الاجرا خواهد بود.
۱) به بازیکن نباید اجازه داده که تمرین یا مسابقه آن روز را ادامه دهد.
۲) بازیکن را تنها گذاشت و باید از او مراقبت کرد تا عارضه احتمالی شناسایی شود.
۳) بازیکن باید از نظر پزشکی مورد معاینه قرار بگیرد.
۴) بازگشت به میدان باید پس از انجام مراحل و معاینات دقیق صورت بگیرد.
در صورت وجود علایم مشخص ، بازیکن حق بازگشت به میدان را نخواهد داشت. این علایم با عبارت « وقتی مشکوک است او را بیرون بگذارید» معرفی می شود.
بازگشت بازیکن پس از برخورد شدید پس از مراحل زیر ممکن خواهد بود:
۱) مدتی استراحت مطلق و عدم وجود نشانه های عارضه و صدمه دیدگی . البته مورد دو باید انجام شود.
۲) تمرینات سبک هوازی مانند را ه رفتن یا کار با دوچرخه ثابت .
۳) تمرینات ویژه ورزشی ( مثل اسکیت در هاکی یا دویدن در فوتبال ) .
۴) تمرینات روزمره بدون برخورد با بازیکنان و بصورت انفرادی .
۵) تمرینات کامل پس از تأیید کامل کادر پزشکی .
۶) حضور در مسابقات .
توجه داشته باشید در این مراحل پشت سرهم ، بازیکن وقتی اجازه آغاز مرحله بعدی را خواهد داشت که در مرحله قبلی بدون هیچ علامت یا مشکل خاصی کار خود را دنبال کرده باشد. در صورتی که هر یک از علایم بعد از ضربه بروز کند، باید بازیکن را بلافاصله به مرحله قبلی بازگرداند . توجه داشته باشید که پس از یک روز، او آمادگی رفتن به مرحله جلوتر را داشته باشد .

● پیشگیری و آگاهی

رعایت بازی جوانمردانه و تأکید داوران بر اجرای قوانین بازی ، دو عامل مهم در کاهش و پیشگیری صدمات و آسیب مغزی است. به ویژه این که داوران باید با جدیت با ضربات آرنج که متأسفانه این روزها در فوتبال زیاد از آن استفاده می شود با کارت زرد و قرمز برخورد کنند چرا که این ضربات می تواند سبب آسیب دیدگی های جدی در نواحی مختلف بدن از جمله سر شود.
چند راهکار وابسته به هم برای به حداقل رساندن آسیب های مغزی در فوتبال توصیه شده است. شاید در آینده کلاه های محافظ خاصی برای بازیکنان فوتبال ساخته شود. با این وسیله تحقیقاً می توان درصد زیادی از بروز صدمات مغزی جلوگیری کرد. البته تاکنون هیچ محافظ قابل استفاده و مورد تأییدی برای کمک به این مسئله ساخته نشده است.
البته کارشناسان معتقد هستند استفاده از پوشش محافظ ممکن است با استقبال بازیکنان فوتبال روبرو نشود چون بر عملکرد آنها تأثیر خواهد داشت و حتی ممکن است ریسک آسیب دیدگی سر و مغز افزایش یابد.
برخوردهای ورزشی ممکن است نتایجی چون آسیب های جدی نورولوژیک ( عصبی) ، حافظه ای و سایکوسوشال ( روانی) در بر داشته باشد و حتی می تواند سرنوشت بازیگری و حتی زندگی یک بازیکن را تغییر دهد.
این حقیقت ، این نیاز را طلب می کند که داوران باید آموزش های ویژه ای ببینند و و قوانین فوتبال باید برای مقابله با خشونت و حفظ سلامت بازیکنان قاطعانه باشد.
مراقبت های ویژه از بازیکنان آسیب دیده از ناحیه سر و مغز تا زمان بازگشت دوباره به میدان ، یکی از مباحث عمده و مهم پزشکی – ورزشی است . به هر حال موارد مشکوک از علایم مشخصه ارزیابی و شدت آن مشخص می شود.
پزشکان ورزشی و دیگر مسئولان پاسخگو در مورد امور پزشکی باید رابطه نزدیکی با بازیکنان داشته باشند و در مواقع لزوم بتوانند به سرعت وارد عمل شوند. مربیان نیز از مسائل بازیکنان به دور نیستند چون مسئولیت بازی و آمادگی بازیکنان بر عهده آنهاست. در مجموع ، هر فردی که نگران سلامتی خود و اطرافیانش است باید در مورد مصدومیت های مختلف و از جمله برخوردهای سر ، این اطلاعات را داشته باشد. در صورتی که مربی در برخوردهای شدید سر بازیکنان از بیرون آوردن وی از زمین خودداری کند شاید مدتی بعد بازیکن دچار حمله مغزی شده و به دلیل عدم مراقبتها و تمهیدات لازم دچار مشکل شود و مسلماً علت اصلی این اهمال نداشتن اطلاع کافی از چنین ضایعات و آسیب هایی است و امکان دارد بعدها مسئولیت هر گونه حادثه ای را متوجه خود ببیند. برخوردهای سر به عنوان یکی از پیچیده ترین عارضه ها و آسیب هایی که مغز را تحت تأثیر قرار می دهد در علم آسیب شناسی ( پاتو فیزیولوژی ) معرفی شده است چرا که حاصل ضربه های بیو مکانیک شدید است.
در پایان این مقاله اشاره ای به چند عامل معمولی که البته قسمتی از عوامل به وجود آوردن آسیبهای پاتولوژیک ، کلینیکی و بیومکانیکی مغزی هستند را عنوان می کنیم.
۱) آسیب مغزی ممکن است به دلیل یک ضربه مستقیم به سر، صورت ، گردن و قسمتهای دیگر بدن که به مغز پیام می فرستد به وجود بیاید.
۲) آسیب مغزی معمول می تواند در نتیجه یک شوک کوتاه مدت و سریع به عملکرد بافت عصبی که معمولاً به طور ناگهانی حل می شود، باشد.
۳) آسیب مغزی در اثر سندروم های کلینیکی است که ممکن است از دست دادن هوشیاری را به همراه داشته یا نداشته باشد. علایم کلینیکی و مربوط به هوشیاری شدید معمولاً با عوارض بعدی نیز همراه است.
۴) آسیب مغزی معمولاً با بررسی ها ، عکسبرداری از سلولها و بافت عصبی ، دقیق تر شناسایی می شود.